Miðstöð um auðlesið mál

Sumt fólk upplifir sig hvorki sem stráka og stelpur.
Þau upplifa sig utan kynja-kerfisins.

Sumt kynsegin fólk kýs að nota ekki „hann“ eða „hún“.
Þau vilja hlutlaus orð eins og „hán“ eða „héð“.

Það er persónulegt val alls fólks hvaða orð þau nota um sig.
Við verðum alltaf að virða það.

Ef fólk notar hlutlaus orð þá nota þau hvorugkyn.
Til dæmis segja þau: „Ég er svangt“
en ekki „Ég er svangur“ eða „Ég er svöng“.
Alveg eins og við segjum „Barnið er svangt“.

Fólk sem er kynsegin er hinsegin fólk.

Flótta-fólk þýðir það sama og flótta-maður.
Flóttamaður er manneskja sem flýr landið sitt og er komin í nýtt land.

Fólk flýr landið sitt vegna þess að það þarf að fara á öruggari stað.
Stundum er mikil fátækt og lítill matur í landinu.
Stundum er landið hættulegt.
Þar getur verið ofbeldi eða stríð.

Sumt flóttafólk kemur slasað eða mjög veikt.

Flóttafólk eru börn, unglingar, fullorðið fólk og gamalt fólk.
Líka fatlað fólk.

Lög og reglur segja að allt flóttafólk hafi mannréttindi.
Allt flóttafólk hefur rétt á að búa á öruggum stað.

Valkvæður þýðir að það er frjálst val.
Við getum sagt valkvæður, valkvæð og valkvætt.
Það þýðir allt það sama.

Þegar eitthvað er valkvætt mátt þú ráða
hvort þú gerir það eða ekki.

Til dæmis:
Ef við lesum að þátttaka er valkvæð
þá ráðum við hvort við tökum þátt.

Tölva er vél sem getur geymt og unnið með allskyns upplýsingar.

Við segjum að tölva vinni með gögn.
Tölvur geta til dæmis:

• geymt upplýsingar
• reiknað
• sýnt upplýsingar

Tölvur geta unnið með tölustafi og myndir
og texta og gert allskyns útreikninga.
Tölvur geta sýnt upplýsingar á skjá
og þær geta sent gögn í aðrar tölvur.

Tölvur eru litlar og stórar.
Það eru litlar tölvur inni í símum.
Þær sjá um öll verkefnin sem við gerum í símanum.
Þegar við skrifum tölustafi getur tölvan reiknað fyrir okkur.

Tölvan getur líka notað tölustafi til að hringja.
Þá notar tölvan tölustafina sem símanúmer.
Tölva í síma getur líka sýnt myndir og myndbönd
og stjórnað myndavélinni í símanum.
Tölvan getur líka spilað hljóð og tónlist
og leyft okkur að spila tölvuleiki.

Það eru líka tölvur í flugvélum.
Í flugvél er tölva notuð af fólkinu sem stjórnar flugvélinni.
Tölvan reiknar til dæmis hversu langt er eftir af flugtímanum
og sýnir veðrið.

Stýrið í flugvélinni er tengt við tölvu.
Þessi tölva:

• geymir upplýsingar um hversu hratt flugvélin flýgur
• sýnir hversu langt er þangað til flugvélin kemur á áfangastað
• sýnir hvernig veður er
• og allskyns fleira
  

Þegar farþegar nota skjá á sætinu fyrir framan sig
til dæmis til að horfa á bíómynd
þá eru farþegarnir líka að nota tölvu.

Þegar við förum í banka og tökum númer til að bíða
er skjár sem sýnir hvaða númer er núna verið að afgreiða.
Þegar það er komið að okkur kemur númerið okkar á skjáinn.

Það er tölva sem sér um þetta.
Hún prentar út númer fyrir okkur.
Þegar við tökum númerið veit tölvan að þetta númer er komið í biðröðina.
Starfsfólkið í bankanum ýtir á takka þegar þau eru tilbúin að fá næsta viðskiptavin
og þá sendast skilaboð til tölvunnar sem athugar hvaða númer er næst.

Hvað getur tölva geymt?

Tölva getur geymt upplýsingar og gögn.

Gögn eru til dæmis:

• bókstafir
• tölustafir
• myndir
• tákn

Tölvan notar þetta til að reikna eða sýna á skjá.

Úr hverju er tölva búin til?

Tölva er búin til úr mjög mörgum litlum hlutum sem eru tengdir saman.
Hver hlutur er með sitt hlutverk
og hjálpar til við að reikna eða sýna myndir.

Þegar tölvan vinnur sendir hún skilaboð til allra þessara hluta.
Sumir þessir hlutir líta út eins og litlir kubbar
og eru stundum kallaðir tölvu-kubbar.

Tölvan þarf rafmagn til að senda skilaboð til allra þessara tölvu-kubba.

Tölvan geymir allt í minninu sínu
sem við köllum tölvu-minni.
Í tölvu-minninu geymir tölvan allt sem hún kann að gera
og líka allt sem við viljum að tölvan geymi fyrir okkur.
Til dæmis ljósmyndir og myndbönd.